Home

Spacer zaczynamy w Rynku i następnie ul. Wrocławską przez pl. Zamkowy, ul. Krótką, Rynek, pl. Starozamkowy, ulicami: Pałacową, M. Kopernika, Piotra Własta, Bolesława Chrobrego, Młyńską, Zwierzyniecką i Zwierzyniec Duży aż do Ścinawy Polskiej i dalej ulicami: Portową, Zielną, 3 Maja, gen. Wł.. Sikorskiego, Kolejową i Spacerową. Potem przez Park Miejski do ul. Kilińskiego i ulicami: Lipową, ks. F. Kutrowskiego, gen. W. Andersa, pl. Zamkowy, 11 Listopada, Henryka Sienkiewicza, Karola Miarki, przez pl. Świętego Maksymiliana Marii Kolbe do Rynku.

Trasa nieoznakowana. W niniejszym opracowaniu - znaki zielone, dojścia do punktów widokowych - znaki czarne.
Długość trasy - około 11 km.
Czas przejścia - 4 godziny.
 

Oława, ponad trzydziestotysięczne miasto leżące 27 km na południowy-wschód od Wrocławia przy dawnym szlaku handlowym z Wrocławia do Opola. Zajmuje powierzchnię 2,7 km. Centrum administracyjno-handlowe i gospodarcze regionu.

Nazwa Oława znana już jest w wieku XII. W minionych wiekach posiadała ona różną pisownię zmieniającą się z upływem lat, a więc Olaua, Olouam, Olewa, Olawa, Olavia Pisownia ta trwa niezmiennie aż do czasów pruskich. I chociaż w XVI wieku pojawia się niemiecka Ohlau, to jak widać, długo nie mogła wyprzeć tej zachowującej słowiańskie, polskie brzmienie.

Pierwszy wizerunek herbu miasta uwieczniony jest na pieczęci woskowej przy dokumencie pochodzącym z 1335 r. Pieczęć ta przedstawia na gładkim polu stojącego koguta zwróconego w lewo, z napisem w otoku „+ S. VNIVERSITATIS. CIVIUM. OLAVIENSIUM.”.

Rynek, od którego rozpoczynamy wędrówkę po mieście, to pierwotnie plac targowy, który bezpośrednio od strony wschodniej i zachodniej przylegał do umocnień miejskich. Ma on kształt zbliżony do trapezu, zwężającego się w kierunku północnym, pośrodku którego znajduje się ratusz.

Pierwsze wzmianki o zabudowie śródrynkowej są z 1282 r., kiedy to wymienia się dom kupiecki i usytuowane przy nim kramy. Pierwszy budynek ratuszowy wzniesiono w roku 1353 z inicjatywy księżnej Katarzyny, wdowy po Bolesławie III Rozrzutnym. W roku 1585 podjęto decyzję wzniesienia nowego ratusza w miejsce zniszczonego w czasie wojen husyckich, z częściowym wykorzystaniem starych murów średniowiecznej budowli. Architektem został Bernard Niuron. W czasie trwania wojny 30-letniej, podczas wielkiego pożaru miasta, w roku 1634, spłonęły 133 domy mieszczańskie oraz inne budynki publiczne, zniszczeniu uległ również ratusz.

Odbudowę ratusza rozpoczęto w roku 1637 i trwała ona 31 lat. Budowla ta przetrwała do XIX w. Z tego okresu zachowała się czworoboczna wieża, przechodząca w ośmiobok z galerią i wieńczący ją wysoki dwuprześwitowy hełm. Wysokość jej wynosi 53,5 m. W roku 1667 sfinalizowano remont ratusza wraz z wieżą. Książę Chrystian, syn Jana Chrystiana Brzeskiego, ofiarował miastu 500 talarów przeznaczając je na budowę zegara ratuszowego. Jego konstruktorami byli trzej mistrzowie: Kraut, Sallat, Riebo. Całość prac nad zegarem ukończono dopiero za czasów pobytu w Oławie królewicza Jakuba Sobieskiego. Pierwsze kuranty wybił w 1718 r. Zegar z ruchomymi figurami, alegoriami czasu, stanowi arcydzieło zegarmistrzowskiej sztuki. Od strony północno-wschodniej mechanizm zegara, przy każdym uderzeniu w dzwon, uruchamia koguta goniącego kurę. Od południowo-wschodniej, przy wybijaniu kwadransów, śmierć macha kosą. Od południowego-zachodu, stary król w stroju rzymskim, przy każdym wybiciu godziny porusza berłem. Od północno-zachodniej, kula przedstawiająca sferę niebieską, obraca się co 12 godzin. Wiek XIX przynosi Oławie nowe zmiany architektoniczne. W latach 1823-24 dokonano gruntownej przebudowy i rozbudowy starego ratusza, któremu groziło zawalenie. Przy tej okazji wyburzone zostały po stronie północnej kramy, w miejsce których dobudowano kamieniczki. Przebudowę zrealizowano, prawdopodobnie, według projektu architekta Fryderyka Schinkla.

Powstały zespół ratuszowy, zachował się do chwili obecnej w minimalnie zmienionej formie. Składa się z siedmiu brył. Główny budynek to neoklasycystyczna, trzykondygnacyjna budowla z płaskim ryzalitem środkowym, zwieńczonym tympanonem, Nad wejściem znajduje się jeden z niewielu zachowanych wizerunków herbu Oławy (1666 r.). Boniowany parter oddzielony jest od piętra gzymsem. Pilastry oddzielają okna na pierwszym i drugim piętrze. W ryzalicie, w którym znajduje się główne wejście do ratusza, umieszczone są trzy podwójne okna zakończone półłukami z motywem roślinnym w środku. Okna budowli posiadają skromne obramienia w tynku. Całkowitym przekształceniom uległy w XX w. jedynie wnętrza ratusza. Część północną i wschodnią zespołu ratuszowego zajmują niewielkie siedemnasto- i osiemnastowieczne kamieniczki mieszczańskie. Przed wejściem do Ratusza, od strony południowej, stał kiedyś kamienny pręgierz. Obecny, stojący po stronie zachodniej, przeniesiony został tu z pl. Piastów. Wykonany jest z drewna i obłożony zaprawą cementową.

W Ratuszu ma siedzibę Rada Miejska, Burmistrz Miasta Oława, niektóre wydziały Urzędu Miejskiego, Straż Miejska oraz Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna wraz z Izbą Muzealną Ziemi Oławskiej.

Mimo zniszczenia zabudowy rynku, podczas ostatniej wojny, zachował się jego dawny układ przestrzenny. Niestety podczas odbudowy zniszczonych domów nie zadbano o to, aby ich wystrój zewnętrzny nawiązywał w swej formie do dawnej architektury pozostałych, istniejących przy rynku budynków.

Niektórym zabytkowym kamieniczkom w rynku warto poświęcić więcej uwagi. Zacznijmy od kamienicy nr 4, która znajduje się w południowej pierzei rynku. Budynek, całkowicie przebudowany w XIX w., ma trzy kondygnacje i wąską, trzyosiową elewację bogato zdobioną sztukaterią, zwieńczoną gzymsem. Na ścianie zachodniej Rynku ciekawa jest kamienica nr 36, zbudowana w I połowie XVIII w. i przebudowana na początku XX w. Jest to w zasadzie budynek dwukondygnacyjny z dodatkową kondygnacją w szczycie. Powyżej parteru barokowa elewacja. Spływowy szczyt przyozdobiony dwoma kompozytowymi pilastrami. Po bokach pilastrów woluty a całość zwieńczona małym obeliskiem.

W części północnej Rynku uwagę przyciąga kamienica nr 29, pochodząca z połowy XVIII w., a przebudowana na początku wieku XX. Jest to barokowy, trzykondygnacyjny budynek. Elewacja drugiej i trzeciej kondygnacji jest podzielona czterema pilastrami o kompozytowych głowicach. Okna posiadają bogate, barokowe obramienia. W spływowym szczycie, między dwoma pilastrami, znajduje się okno. Głowice pilastrów szczytowych są żłobkowane.

Przy wschodniej ścianie ratusza rzeźba św. Jana Nepomucena i granitowa płyta pokutna z rysunkiem miecza. Obiekty te zostały tu przeniesione wtórnie.

Ulicą Wrocławską (północno-zachodni róg Rynku) udajemy się na pl. Zamkowy. Przy ulicy tej zachowało się również kilka ciekawych kamieniczek. Pod nr 2 trzykondygnacyjny dom mieszczański z końca XVII w. Powyżej przebudowanego na sklep parteru, trzyosiowa barokowa elewacja. Szczyt zdobią lizeny z umieszczonym między nimi okrągłym otworem okiennym, zakończony trójkątnym tympanonem z popiersiem na wierzchołku. Całość zdobiona gzymsami z ornamentem roślinnym.

Z około 1600 r. pochodzi dwukondygnacyjny budynek nr 8, na którym zachował się barokowy szczyt z profilowanymi gzymsami i archiwoltami.

Budynki nr 4, 6 i 14 pochodzą z przełomu XIX i XX w. Z drugiej połowy XVIII w. zachował się budynek nr 10, który przebudowano z początkiem XX w. Po przebudowie budynek zatracił cechy stylowe.

Centrum Placu Zamkowego zajmują, powstałe na oddzielających miasto od zamku umocnieniach i noszą nazwę Skweru Jana Pawła II, którego pomnik znajduje się w centralnej części placu.

Pierwotnie, średniowieczny zamek oławski, wznosił się w południowo-wschodnim zakątku miasta, w okolicy dzisiejszego placu Starozamkowego i był prawdopodobnie jedyną budowlą murowaną w mieście. Jak podają źródła, tylko on oparł się wojskom tatarskim, które w roku 1241 ciągnąc na zachód całkowicie zniszczyły miasto. Obiekt ten, będący pierwotnie siedzibą kasztelana, uległ zupełnemu zniszczeniu w okresie wojen husyckich.

Równolegle z nim istniała, prawdopodobnie za panowania Ludwika I Brzeskiego (lata 1359-1398), w północnej części miasta, nowa siedziba księcia. Usytuowanie nowego zamku wiązało się zapewne z dogodniejszymi warunkami obronnymi - gwarantowały to: naturalne ukształtowanie terenu od strony północnej, istniejący w tamtym miejscu staw oraz ewentualna odnoga rzeki Oławy. W roku 1541 następuje jego przebudowa oraz wznoszone są nowe umocnienia fortyfikacyjne (bastiony), wokół obiektu poszerzono fosę. Prace te przedsięwziął książę legnicko-brzeski Fryderyk II w związku z groźbą wojny z Turcją.

Za panowania księcia Jerzego II zamek spełniał już rolę letniej rezydencji, dokonano wtedy upiększeń wnętrz zamkowych. Jako stała siedziba służył jego synom: Joachimowi Fryderykowi i Janowi Jerzemu. W latach 1587-1589 (za panowania księcia Joachima Fryderyka) następuje gruntowna przebudowa zamku z uwzględnieniem nowego, renesansowego stylu. Architektem był Włoch Bernard Niuron. Według opisu, była to budowla założona na rzucie trapezu, od zachodu przylegająca do murów obronnych, trzykondygnacyjna, kryta dwoma równoległymi dachami siodłowymi z lukarnami i ozdobnymi szczytami do wschodu i zachodu. Zamek posiadał boniowania narożne i wysoki cokół wyznaczony masywnym profilowanym gzymsem. Średniowieczna wieża zamkowa z roku 1588 posiadała jednoprześwitowy, renesansowy hełm.

W roku 1597 zainstalowano na zamku pompę hydrauliczną, dzięki której książęca rezydencja zaopatrywana była w wodę (wcześniej woda dostarczana była na zamek przez biegnący ćwierć mili rurociąg, zasilany ze źródła w pobliżu Gaju Oławskiego). Jej nadmiar kierowany był z zamku do miasta.

W latach 1665-1671, za panowania księcia Chrystiana, zostały zmodernizowane umocnienia wokół zamku. Jak podaje, pochodzący z roku 1619 r. opis, zamek posiadał silne szańce z prostą kurtyną, z bastionem na każdym rogu. Fosa była sucha od strony frontowej (prawdopodobnie w okresie pokoju), a z pozostałych trzech stron zabagniona.

Podczas dalszej rozbudowy, do starego, zmodernizowanego, gotyckiego zamku dobudowano dwukondygnacyjny budynek (zaprojektowany przez Carla Rossiego) zwieńczony belwederem. Trzeci, sąsiedni gmach, który zachował się do chwili obecnej, wzniesiono za panowania księżnej Luizy, w latach 1675-1680. Do starego budynku zamkowego dobudowano jedną kondygnację, zachowując wieńczący go belweder. Od strony dziedzińca, to jest od północy, wzniesiona została dwukondygnacyjna loggia z arkadami, łącząca oba nowopowstałe budynki i gotycko-renesansowy zamek. Wadliwie skonstruowana, już z końcem XVII w. została rozebrana. Zamek, oprócz dwukondygnacyjnej loggii, od strony podwórza posiadał pięknie reprezentujący się belweder nowej budowli (można było po nim spacerować) oraz dużych rozmiarów okna. Ponadto posiadał bogaty wystrój wnętrz i wielką salę zajmującą całą szerokość piętra (prawdopodobnie gmach Chrystiana) z wystrojem sztukatorskim oraz drugą salę, „wysoką jak kościół”, zdobioną naturalnej wielkości posągami.

Trzy główne budowle zamkowe zwrócone były szerokim frontem w stronę miasta. Do starego, Niuronowskiego, dwuszczytowego budynku przylegała budowla Chrystiana, zwieńczona płaskim dachem z tralkową balustradą i z wazami ustawionymi na słupkach. Sąsiadujący od strony wschodniej gmach Luizy, również z dwoma szczytami, posiadał podobny w typie do Chrystianowego tzw. sieciowy system artykulacji fasady. Przez fosę prowadził od strony południowej drewniany, dwuprzęsłowy, ozdobny most prosto do szerokiej bramy z portalem, z przełamanym naczółkiem. Przez to wejście, znajdujące się w gmachu Luizy i przelotową sień można było przedostać się na dziedziniec zamkowy.

Teren przed pałacem, na dawnych wałach od strony miasta, został w 1672 lub 1673 r. urządzony, jako niewielki ogród ozdobny, oddzielony od rezydencji ogrodzeniem. Istniały też inne ogrody wokół całego pałacu. Dziedziniec zamkowy był w końcu XVII w. otoczony z czterech stron budynkami:

Cały zespół zamkowy otoczony murami i zielenią ogrodów tworzył wydzielony teren w północnej części miasta.

Za bytności w Oławie królewicza Jakuba Sobieskiego całość, poza niezbędnymi remontami zabezpieczającymi i zbytkownym wyposażeniem wnętrz, nie uległa żadnym zasadniczym zmianom. Wkrótce po opuszczeniu Oławy przez Jakuba Sobieskiego w roku 1734, zamek przestał pełnić funkcję reprezentacyjną, stając się siedzibą administracji cesarskiej. Po przejściu Śląska we władanie Prus, w dawnej rezydencji założono w roku 1744 lazaret wojskowy, a w roku 1761 uruchomiono piekarnię polową. W trzy lata później obok urzędu królewskiego mieściła się tu także przędzalnia jedwabiu i hodowla jedwabników. W latach 1772-1774 zlikwidowane zostały fortyfikacje wokół zamku.

W XIX w. w starym gmachu przylegającym do kaplicy zamkowej znajdował się jeden z trzech browarów oławskich oraz gorzelnia. Do niej dobudowano, od strony północnej, tuczarnię świń. Od wschodu usytuowane były stajnie i dom ogrodnika. Na dziedzińcu rezydencji mieścił się skład drewna. W roku 1829 miasto zakupiło od królewskiego urzędu fiskalnego dawne budynki książęce, a następnie sprzedało ich zachodnią i środkową część, czyli zamek średniowieczny i budowlę Chrystiana, oławskiej gminie katolickiej. Prace rozbiórkowe rozpoczęto w roku 1831. W latach 1833-1835 wzniesiono kościół pod wezwaniem świętych Apostołów Piotra i Pawła a następnie sąsiadujący z nim budynek obecnej plebanii, wykorzystując częściowo stare mury zamkowe. Kaplicę pałacową, pozostającą początkowo w gestii kościoła katolickiego, sprzedano w roku 1836, jako zbędną i znajdującą się w złym stanie, właścicielowi browaru. Pozostały teren, sąsiadujących od zachodu z zamkiem dawnych ogrodów pałacowych, przeznaczono na działki pod zabudowę, które zostały wykupione przez prywatnych właścicieli. W efekcie tego, w połowie XIX stulecia, ukształtowała się ostatecznie zabudowa placu Zamkowego. Zachowała się ona niemal w niezmienionym stanie do dziś.

W roku 1833 wschodnią część zamku (budowla Luizy) przeznaczono na szkołę protestancką. W jej pobliżu, w roku 1836 wybudowano budynek odwachu, który w zmienionym stanie, w chwili obecnej jest budynkiem pomocniczym Zespołu Szkół Ogólnokształcących. W wyniku tych zmian cały zespół pałacowy zatracił całkowicie swój reprezentacyjny wygląd.

Podczas II wojny światowej pozostałe budynki zamkowe uległy zniszczeniu. Całkowicie wypalone zostały wnętrza gmachu Luizy. Częściowo uszkodzony został budynek północny - dawna kaplica zamkowa. W latach 1958-1960 gmach Luizy odbudowano według projektu Witolda Rawskiego, zrekonstruowano między innymi sień przejazdową, północną galerię (w roku 1990 została rozebrana jej II i III kondygnacja ze względu na niebezpieczeństwo zawalenia) oraz salę Książęcą (ciekawy wystrój architektoniczny). W roku 1968 północne skrzydło zamku zostało rozebrane, a pozostawiona, lecz niezabezpieczona wieża zawaliła się w kilka lat później.

Zrekonstruowany gmach Luizy jest budynkiem czterokondygnacyjnym, dwuszczytowym, o bogatej architekturze barokowej. Dziewięciosiowa elewacja frontowa podzielona jest nad pierwszą, drugą i trzecią kondygnacją płaskimi gzymsami, które dzielą optycznie przestrzeń między pilastrami. Pilastry pierwszej kondygnacji doryckie, drugiej jońskie, a biegnące przez trzecią i czwartą kondygnację - korynckie. Nad oknami trzech kondygnacji umieszczone na przemian trójkątne i półłuczne tympanony ze stiukową dekoracją w środku. Pod oknami dekoracja imitująca balustradę. Czwarta kondygnacja posiada okna o prostym obramieniu. Drzwi wejściowe zdobi manierystczny portal składający się z dwóch pilastrów z opaskami i maszkaronami w głowicach, zamknięty u góry nadprożem. W polu między nadprożem a obramowaniem znajduje się herb ostatniej, piastowskiej pary książęcej i opaska z chronogramem, który w języku polskim brzmi: „Ten tak wspaniały budynek odnowiła Ludwika dla przyszłego władcy, ona również dokończyła budowę. Oby wspanialej urządził go dany przez niebo syn”.

Powyżej nadproża portalu, na wysokości drugiej kondygnacji umieszczone jest podwójne okno zwieńczone szerokim półłucznym tympanonem z bogatym wystrojem. Okno to dodatkowo podkreśla oś wejściową budynku. Elewacja północna na wysokości trzeciej i czwartej kondygnacji jest lustrzanym odbiciem elewacji południowej. W przylegającej do budynku przybudówce,pozostałość po rozebranej galerii) na uwagę zasługuje znajdujący się tam w ścianie kartusz herbowy. W elewację wschodnią budynku wmurowane są dwa herby: jeden księcia Joachima Fryderyka, drugi jego żony księżnej Anny Marii z Anhaltu. Oba herby zostały przeniesione tu z rozebranej w roku 1823 bramy wrocławskiej. Elewacja wschodnia i zachodnia zwieńczona jest dwoma szczytami o bogatym wystroju architektonicznym.

Obecnie w gmachu mieści się Urząd Miejski.

Przylegający do niego kościół p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, został konsekrowany w roku 1836 i zawsze był katolicki.

Obecny kościół to trzynawowy budynek z emporami, z niewysoką wieżą umieszczoną nad podcieniem, znajdującym się przy jego południowej ścianie, nakryty dachem dwuspadowym. Wystrój wnętrza pochodzi częściowo z 1836 r. Tworzą go: dwa ołtarze boczne, duże, malowane na płótnie stacje Drogi Krzyżowej, drewniany, neobarokowy prospekt organowy z 2 połowy XIX w. Obecnie istniejący ołtarz główny powstał w roku 1934, w miejsce starego, barokowego, który spłonął w 1928 r. Jest to ołtarz nowoczesny charakteryzujący się prostotą form architektonicznych i zupełnym brakiem zdobień. Nastawa ołtarzowa to freski przedstawiające sceny z życia Jezusa i patronów kościoła, namalowane przez śląskiego malarza L. P. Kowalskiego. Zachowały się cztery drewniane rzeźby świętych: Franciszka z Asyżu, Antoniego z Padwy, Jana Nepomucena oraz Józefa.

Niektóre z kamieniczek otaczających pl. Zamkowy zachowały ciekawy wystrój zewnętrzny. Na uwagę zasługują bogato zdobione elewacje budynków od nr 17 do 22 na północnej pierzei placu oraz elewacja budynku nr 26, zdobiona pilastrami z kompozytowymi głowicami, gzymsami i boniowaniem. Dach tego budynku jest mansardowy. Od zachodu pl. Zamkowy ograniczają dwa budynki: nr 23, dwukondygnacyjny z boniowaną elewacją, do którego wejście prowadzi przez parterową przybudówkę od strony południowej (w budynku tym mieściła się poczta). Niezabudowaną powierzchnię placu Zamkowego zajmują planty z fontanną, które zachowały cechy pierwotnego barokowego ogrodu (zachowany układ alejek parkowych, żywopłoty). Rosną tu wiekowe dęby szypułkowe, klony pospolite, jawory i kasztanowce. O dawnej świetności przypominają rzadkie gatunki drzew, pozostałość dawnych nasadzeń. Należą do nich dwa miłorzęby japońskie (osobnik żeński i męski - roślina dwupienna, będąca pod całkowitą ochroną), wiązowce zachodnie, wiąz górski, kasztanowce czerwone, cyprysik groszkowy i cyprysik Lawsona, sosna czarna oraz cis pospolity. Ze współczesnych nasadzeń - wiele iglastych i liściastych krzewów ozdobnych, w tym żywopłoty cisowe z zachowaniem wcześniejszego ich układu.

Ul. Krótką powracamy do Rynku. Przechodzimy obok jednej z najlepiej zachowanych i najładniejszych kamienic w mieście (Rynek 25). Wcześniej mieściła się tu apteka a dziś jest w niej Urząd Stanu Cywilnego. Została wzniesiona w XVII w. Z tego okresu zachował się duży, renesansowy, kamienny portal na ścianie wschodniej. Budynek został przebudowany w roku 1746 otrzymując piękny, barokowy wystrój. W swej formie zewnętrznej dotrwał do naszych czasów. W XIX i XX w. wnętrza zostały przebudowane. Jest to okazały, dwukondygnacyjny, pięcioosiowy budynek mansardowy z wysokimi szczycikami i ozdobnymi lukarnami. Elewację poziomo dzielą profilowane gzymsy, boniowane są parter i narożniki. Od strony Rynku duży, barokowy, kamienny portal z dwoma korynckimi pilastrami po bokach. Okna na piętrze mają bogato zdobione, poszerzone u góry obramienia okienne (uszaki), zdobione elementami roślinnymi. Szczyt od frontu z pilastrami, między którymi na jednej osi umieszczone są dwa niewielkie okna ze skromnymi obramieniami w tynku. Całość wieńczy profilowany obdaszek z umieszczonymi na nim symetrycznie trzema wazonami. We wnętrzu najciekawsze są sień i przylegające do jej tylnej części pomieszczenie, zwieńczone renesansowymi sklepieniami oraz dwa kamienne portale. W budynku tym, w okresie wojen napoleońskich, 13 lipca 1813 r. zatrzymał się na nocleg następca tronu pruskiego Fryderyk Wilhelm.

Idąc pierzeją wschodnią Rynku - dochodzimy do rozwidlenia ulic. Naprzeciw znajduje się kamienica nr 12, w której obecnie mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna. Jest to trzykondygnacyjny budynek z podwójnym, barokowym szczytem o formach bliźniaczych. Zbudowany został w 2 połowie XVIII w. i odrestaurowany w 1989 r. Elewacja bardzo skromna z zaznaczonym ramowym podziałem ścian. Na parterze w sieni częściowo zachowało się dawne sklepienie (dom urodzenie błogosławionego ks. prałata Bernarda Lichtenberga - 3-12-1875 r.).

Przechodzimy obok neobarokowego budynku wybudowanego w roku 1910, przeznaczonego na siedzibę banku (obecnie mieści się tu Powiatowa Komenda Policji), wchodzimy na plac Starozamkowy. Jego nazwa wiąże się z lokalizacją pierwszego zamku w Oławie. Całość zabudowy pochodzi z przełomu XIX i XX w. Są to przeważnie skromne, wąskie kamieniczki, dwu- lub trzykondygnacyjne. Największą ich wartością jest to, iż stanowią jeden z nielicznych zachowanych w Oławie zwartych układów urbanistycznych. Najciekawszy budynek jest pod nr 4. Jest to duży dom czterokondygnacyjny z szeroką, sześcioosiową elewacją, którą zdobi: boniowany parter, gzymsy międzypiętrowe i skromne obramienia okien.

Z placu Starozamkowego idziemy ulicą Pałacową - kiedyś biegły tędy miejskie mury obronne - do ul. M. Kopernika. Ulicą tą udajemy się w prawo, mijajmy kamieniczkę z elewacją, z klinkierowej cegły (siedziba Banku Spółdzielczego) i dochodzimy do ul. 3 Maja. Przechodzimy na drugą stronę ulicy i fragmentem ulicy Piotra Własta docieramy do ul. Bolesława Chrobrego. Na wprost budynek dawnego szpitala miejskiego, wzniesionego w 1819 r., do dziś zachowała się z tego okresu jego elewacja. Po roku 1852 budynek ten przeszedł we władanie wojska stając się jednym z obiektów koszarowych ciągnących się wzdłuż ulicy Młyńskiej.

Proponujemy obejrzeć panoramę miasta. W tym celu powinniśmy pójść w lewo ul. Bolesława Chrobrego, by po około 0,6 km dojść do mostu na rzece Odra. Udajemy się dalej ul. Oleśnicką, by po około 1,3 km osiągnąć skrzyżowanie dróg. Na wprost droga do Jelcza-Laskowic, w prawo - w kierunku Bystrzycy i dalej Bierutowa. Udając się w prawo, po około 0,5 km, dochodzimy do znajdującego się po prawej stronie zrekultywowanego wysypiska odpadów. Z czaszy byłego wysypiska rozciąga się widok na Oławę, pradolinę Odry i lasy bystrzyckie. Czas dojścia do punktu widokowego - 0,5 godziny.

Kierujemy się w prawo do przejścia dla pieszych i dalej w ulicę Młyńską - mijamy wspomniane wyżej budynki koszarowe (po lewej) i Ośrodek Współpracy Europejskiej (po prawej), dawne kino „Odra” - i dochodzimy do widocznego na wprost kościoła.

Kościół pod wezwaniem św. Józefa jest neogotycką budowlą wzniesioną w 1878 r. Do niego przylega budynek plebanii. Do połowy lat 80-tych ubiegłego stulecia był kościołem protestanckim. Obecnie pełni rolę rzymsko-katolickiego kościoła pomocniczego, oraz miejsca spotkań religijnych dla wiernych kościoła greko-katolickiego. W 2013 r. został zniszczony przez pożar.

Idziemy dalej ul. Zwierzyniecką, z lewej strony widoczne obiekty zakładów Ergis-Eurofilms oraz Standis powstałych w miejscu Zakładu Tworzyw Sztucznych "Erg". Najstarsze budynki zakładu to pozostałości po dawnej fabryce kleju z 1871 r. Po około 200 m dochodzimy do znajdującego się z prawej strony cmentarza komunalnego (1,6 km od początku trasy).

Cmentarz powstał prawdopodobnie w 70 latach XIX w. Od strony południowej przylega do niego Cmentarz Żołnierzy Armii Czerwonej, poległych podczas walk toczących się w rejonie Oławy w 1945 r. Na ten cmentarz zostały ekshumowane zwłoki żołnierzy poległych w innych rejonach Ziemi Oławskiej oraz z okolic Strzelina, Oleśnicy, Sobótki i Żurawiny. W jego centralnym punkcie znajduje się okazały obelisk z piaskowca.

Po około 500 m, na rozwidleniu ulic, udajemy się na most, na kanale żeglugowym. Z prawej strony widoczna śluza wybudowana w 1917 r. Wchodzimy na wyspy zwierzynieckie. Po prawej stronie widoczne budynki papierni, powstałej w latach 80-tych XIX w., po lewej budowle elektrowni wodnych i istniejących tu kiedyś zakładów przemysłowych (najstarszy rejon przemysłowy na terenie miasta). Za kamiennym mostem (jeden z najładniejszych mostów w Oławie) na Kanale Młyńskim, wkraczamy na tereny dawnej osady Zwierzyniec Duży (2,3 km).

Nazwa Zwierzyniec lub Zwierzętnik odnosiła się do tych terenów leśnych, które specjalnie przeznaczone były na ostoję dzikiego zwierza. Była to znaczna przestrzeń lasu zasobna w wodę, otoczona naturalnym lub sztucznym ogrodzeniem, trudnym do przebycia dla zwierzyny (saren, jeleni, danieli, zajęcy, niekiedy łosi oraz wszelakiego rodzaju ptactwa). Sytuowany był w pobliżu pańskiej rezydencji, służąc za teren łowny.

Teren oławskiego „zwierzyńca” ograniczony był płynącą zakolami rzeką Odrą i Młynówką, obejmował część olbrzymiego kompleksu prastarych borów nadodrzańskich, gdzie znajdowały się książęce łowiska.

Pierwszą inwestycją, początkującą zagospodarowanie terenu (a tym samym początek likwidacji „zwierzyńca”) było usytuowanie tutaj, przez księcia Jerzego II w roku 1540, na południowo-zachodnim cyplu wyspy, pierwszego młyna. Wkrótce potem, na przeciwnym brzegu „Młynówki”, drugiego młyna - papierniczego. Żaden z nich, wielokrotnie niszczony i odbudowywany, nie przetrwał do naszych czasów. Nie zachowały się również do dziś usytuowane w tym rejonie wyspy: młyn tartaczny, folusz, wapiennik oraz kuźnia miedzi.

Najbardziej interesująca nas część „zwierzyńca”, Zwierzyniec Duży, jeszcze do roku 1783 był zalesioną wyspą odrzańską, oddzieloną od lądu naturalną odnogą Odry - tzw. „Młynówką Odrzańską” - dziś zwaną „Kanałem” lub „Kanałem Młynówki”. To tu znajdowały się główne tereny łowne rezydujących w Oławie książąt piastowskich.

Do drugiej połowy XVIII w. rzeka Odra tworzyła zakole sięgające wału, który przecina szosę Oława - Stary Górnik. W latach 1777-1779, w ramach prac nad regulacją rzeki i usprawnieniem żeglugi, przebito kanał Odry i odcięto zakole, oddzielając go od głównego koryta rzeki wysokim wałem (ul. Na grobli). W latach 1782-1783 zbudowano na kanale Młynówki śluzę, przy której usytuowana była komora celna. Obie te budowle nie zachowały się do obecnych czasów.

Na wyspie, w jej południowo-wschodniej części w 1784 r. zaczęto budować pierwsze domy kolonii. W 1830 r. znajdował się tu już folusz z młynem, jeden młyn wodny z ośmioma trybami, wapiennik, tartak oraz przy śluzie żeglugowej urząd celny. W roku 1842 zbudowano śluzę komorową na wcześniej przekopanym kanale, przecinającym w poprzek wyspę w jej najwęższym miejscu, łączącym „Młynówkę” z Odrą. Z uwagi na odrzańską drogę wodną, na wyspie lokalizowano z czasem coraz więcej obiektów przemysłowych. W roku 1845 obok tartaku pojawiła się cegielnia i walcownia blachy cynkowej. Na miejscu spalonego młyna papierniczego wzniesiono młyn mielący mąkę. Zwierzyniec w tych czasach liczył 60 domów.

W drugiej połowie XIX w. kontynuowano modernizację odrzańskiej drogi wodnej. Przy południowo-wschodnim krańcu wyspy, na głównym korycie Odry w roku 1884 zbudowano drugą śluzę komorową, a w roku 1894 obok niej jaz. W tym samym czasie w zachodniej części wyspy modernizowano urządzenia przemysłowe budując w roku 1872 jaz zasuwowy na „Młynówce” na potrzeby elektrowni. W roku 1897 na wtórnym odgałęzieniu „Młynówki” powstaje nowy jaz na potrzeby drugiej elektrowni przy walcowni blachy cynkowej. W roku 1917 na przekopanym kanale powstała, użytkowana do dziś, wielka śluza. Śluza Oława II jest śluzą komorową, pociągową, położoną na Odrzańskiej Drodze Wodnej wraz z usytuowanym w jej sąsiedztwie portem przeładunkowym, do którego od dworca kolejowego poprowadzono linię kolejki wąskotorowej. W roku 1936 śluzę na kanale poprzecznym adaptowano na suchy dok, a kanał uległ likwidacji.

Od początku osada Zwierzyniec podlegała Urzędom Królewskim w Oławie, a po utworzeniu nowego samorządu miejskiego w 1809 r. - oławskiemu sądowi miejskiemu i ziemskiemu oraz urzędowi podatkowemu. Zwierzyniec w granicach miasta znalazł się dopiero po 1945 r. Zachowało się pierwotne rozplanowanie kolonii oraz większość urządzeń wodnych, jakkolwiek niektóre z nich w bardzo złym stanie (obecnie działają tu dwie elektrownie wodne).

Idąc wciąż ulicą Zwierzyniec Duży, po lewej stronie mijamy budynek pochodzący z roku 1797 (Nr 19), którego właścicielem był tutejszy przemysłowiec Fryderyk Deverne. Mijamy budynek przedszkola i idziemy pomiędzy luźną zabudową z przełomu XIX i XX w. i domkami współczesnymi o charakterze willowym. Po minięciu krzyża (2,6 km), za nowym budynkiem na lewo budowle dawnego suchego doku, (do 1936 r. pierwsza śluza komorowa na kanale poprzecznym), w którym remontowano barki i sprzęt do uprawiania sportów wodnych. Po około 1 km osiągamy kraniec wschodni wyspy. W tym rejonie zachował się niewielki, bardzo zdewastowany cmentarz, który być może pochodzi z drugiej połowy XIX w. Z lewej strony widoczny jaz obok którego, na drugim brzegu rzeki, znajduje się elektrownia wodna, a na lewym, nieużytkowana śluza komorowa z roku 1884, a z prawej pomnikowy dąb szypułkowy liczący około 300 lat. Na drugim brzegu kanału żeglugowego widoczna panorama wsi Ścinawa Polska i Marina Oława. Za mostkiem, po prawej stronie, znajdują się stawy po wyrobiskach piasku dla cegielni a w dali widoczne budynki papierni. Przechodzimy przez drugi most nad kanałem żeglownym, opuszczamy teren miasta (3,7 km) i wchodzimy do wsi Ścinawa Polska - w czasach hitlerowskich nazwę wsi Polnische Steine przekształcono na Oder Steine. Po dojściu do biegnącej przez wieś drogi skręcamy w prawo i po ok. 300 m znów znajdujemy się w obrębie granic miasta.

Idąc ulicą Portową przechodzimy obok elewatorów i nabrzeża portowego powstałego wraz z budową kanału i śluzy, z lewej budynki zakładów przemysłowych i usługowych. Po ok. 750 m (5,1 km) skręcamy w lewo, w ul. Zielną. Idziemy przez tereny dawnej miejscowości Kurze Grzędy (Kurze Krzewie). Za skrzyżowaniem z ul. Dzierżona, po około 200 m wchodzimy na ul. 3 Maja i Ofiar Katynia. W lewo możemy dojść do cmentarza komunalnego i dalej do Ścinawy. Skręcamy w prawo i wchodzimy na obszar przemysłowy miasta. Są tu zlokalizowane największe zakłady przemysłowe i firmy usługowe miasta. Po 500 m dochodzimy do ronda, po czym kierujemy się w lewo (6,7 km). Wchodzimy w ul. Sikorskiego, z lewej strony mamy Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego „Oława”, powstałe równolegle z budową linii kolejowej Wrocław - Górny Śląsk, z prawej sklep TESCO, hotel i restaurację „Olawian” oraz Hutę „Oława”, producenta bieli cynkowej, minii i glejty ołowiowej oraz tlenku kadmu.

W roku 1853, w północnej części terenu obecnie zajmowanego przez hutę, istniała fabryka bieli ołowiowej. W roku 1886 zlokalizowano w okolicach dworca kolejowego kolejną fabrykę należącą do von Alocka, produkującą biel cynkową (dawna Huta „Marta”). Jej najstarsze budynki przy ul. Sikorskiego, zmodernizowane i rozbudowane, zachowały się po dzień dzisiejszy.

Przechodzimy pod wiaduktem, przez który biegnie trasa z Oławy w kierunku Opola (droga krajowa nr 94), mijamy budynek dworca kolejowego (patrz trasa nr 1) i obok kiosku schodzimy schodkami na teren parku (7,3 km).

Pierwsza wzmianka o istniejącym parku miejskim pochodzi z roku 1824 i wiąże się ze zlokalizowaniem na jego terenie strzelnicy bractwa kurkowego. Nieistniejąca już dziś strzelnica usytuowana była na prawym brzegu rzeki Oławy, w rejonie istniejącego mostu i przedłużeniu ul. Gazowej. W roku 1835 zbudowano obok strzelnicy pierwszy most na rzece, który połączył część prawobrzeżną z rosnącym na lewym brzegu lasem łęgowym. W latach trzydziestych ubiegłego stulecia w pobliżu strzelnicy działa restauracja, a w końcu wieku kręgielnia. Istniała tu też przystań z łódkami, którymi można było odbyć wycieczkę w dół lub w górę rzeki, np. do Jakubowic (patrz Trasa nr 5). Innymi urządzeniami parkowymi były: amfiteatr, na lewym brzegu rzeki oraz pawilon muzyczny z kolumnadą przy strzelnicy. W latach 30-tych ubiegłego stulecia do parku przyłączono teren obok dworca kolejowego. Istniejące tu rybne stawy służyły w zimie mieszkańcom miasta za lodowisko. Do czasów obecnych zachował się także układ alejek parkowych.

Znacznym przeobrażeniom uległ park w latach siedemdziesiątych. W wyniku regulacji przekształcono koryto rzeki Oławy, likwidując liczne zakola i meliorując przyległe tereny. Spowodowało to, że teren wokół niej zatracił swój malowniczy wygląd. Na prawym brzegu wybudowano basen kąpielowy i amfiteatr, pomiędzy którymi znajdują się tereny rekreacyjne z „miasteczkiem ruchu drogowego”. W tym też czasie, w miejscu starych, wybudowano dwa nowe mosty na rzece oraz poszerzono park w jego zachodniej części o teren po byłym cmentarzu.

Obecnie powierzchnia parku miejskiego wynosi 23,6 ha.

W 2013 r. została tu zbudowana ścieżka edukacyjno-ekologiczna (przebiegtrasy pokrywa się z tą ścieżką). Obszar parku został podzielony na trzy strefy i osiemnaście sektorów różniących się składem gatunkowym roślinności, które zostały opisane na ustawionych tablicach informacyjnych. Ustawiono trzydzieści tablic opisujące najciekawsze gatunki drzew i krzewów rosnących na terenie parku.

Po zejściu ze schodków idziemy na wprost alejką parkową, pomiędzy dwoma stawami, przechodzimy przez drogę (w lewo do Jaczkowic) i dalej aleją dębową między stawem i polaną. W tej części parku zachowały się cztery drzewa, będące pomnikami przyrody: topola kanadyjska wierzba krucha oraz rzadkie klony srebrzyste Zbliżamy się do znajdującego się po prawej stronie osiedla domków jednorodzinnych i wchodzimy na wał, którym dochodzimy do mostu na rzece. Przed nami widoczna panorama miasta, po prawej stronie kąpielisko miejskie (basen otwarty oraz kryty), za nim na terenach rekreacyjnych grupa trzech potężnych dębów szypułkowych (pomnik przyrody), na których żeruje jeden z największych naszych chrząszczy, objęty ochroną - kozioróg dębosz. Przechodzimy przez most (7,8 km) i alejką parkową, na wprost, docieramy do ogródków działkowych. Ta część parku zachowała charakter naturalnego lasu łęgowego. Do ciekawych okazów w starodrzewiu należą dęby szypułkowe, olsze czarne a także okazały jesion wyniosły. Naturalny drzewostan parkowy jest wzbogacony gatunkami obcymi. Z rzadko spotykanych drzew iglastych rosną tu cyprysik Lawsona, sosny: wejmutka i czarna. Z drzew liściastych - purpurowe odmiany buka pospolitego i jawora, glediczja trójcierniowa, tulipanowiec amerykański i topolabiała. Z roślin chronionych spotykamy tu kalinę koralową oraz bluszcz pospolity porastający znaczne połacie parku, a także rośliny wczesnowiosenne (zawilec i podagrycznik) i inne charakterystyczne dla tego typu siedlisk - las łęgowy na madach rzecznych. Skręcamy w prawo i główną alejką (kiedyś cmentarną) dochodzimy do ul. Kilińskiego. Ta część parku to zlikwidowany w latach 70-tych cmentarz z roku 1826, po nim zachowały się jedynie ślady nagrobków, brama wjazdowa od ul. Kilińskiego oraz układ głównych alejek.

Udajemy się w prawo w ulicę Kilińskiego, mijamy po drodze poszpitalne budynki (dawny szpital rejonowy). Po około 500 m docieramy do pięcioramiennego rozwidlenia ulic (9,1 km). Z prawej strony widoczne budynki byłej masarni powstałej w 1880 r. Obecnie wykorzystywane jako pomieszczenia sklepowe i usługowe. W lewo odchodzą dwie ulice. Pierwsza - ul. Wiejska prowadzi w kierunku powstałego w latach 70-tych spółdzielczego osiedla mieszkaniowego i dalej w kierunku Strzelina i autostrady. Druga - ul. Broniewskiego to powstałe z początkiem XX w. osiedle willowe. W prawo odchodzi ul. Strzelna w kierunku centrum miasta. Pomiędzy ul. Broniewskiego i Strzelną wiedzie ul. Lipowa. W rejonie tego skrzyżowania znajduje się największe centrum handlowe w mieście.

Proponujemy obejrzeć panoramę miasta. W tym celu powinniśmy pójść w lewo ul. Wiejską i po przejściu około 1,5 km, dotrzemy do skraju byłej wsi Nowy Otok, będącej obecnie jedną z dzielnic miasta (skrzyżowanie ulic Nowy Otok i Południowe)j. Położona na wzniesieniu jest naturalnym punktem widokowym. Czas dojścia - 0,5 godziny.

Z niej prowadził do książęcego zamku pierwszy wodociąg. W lasku obok znajduje się Zakład Uzdatniania Wody, pobierający ją ze studni głębinowych, rozsianych w promieniu około 10 km.

Po przejściu około 3 km i minięciu wsi Gaj Oławski, polną dróżką za wiejskim cmentarzem, wchodzimy na najwyższe wzniesienie Ziemi Oławskiej, zwane Tatarską lub Żydowską Górą (170 m n.p.m.). Czas dojścia - 1 godzina. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych z tego wzniesienia rozciąga się widok na całą okolicę oraz Wrocław, Brzeg, Masyw Ślęży, Przedgórze Sudeckie i Sudety.

Wchodzimy w ul. Lipową, kiedyś główną drogę wsi Baumgarten.

Historia tej wsi sięga końca XIII w. Wymieniona jest ona po raz pierwszy w dokumencie z 1291 r. Jednocześnie napotkać można nazwy: Pomerio, Baruszowice, Burgać, Bômgart lub Sadek. Wieś miała jeszcze do XVIII w. układ prostej ulicówki. Droga, przy której została założona to dawny trakt wiodący z Wrocławia do Oławy i dalej do Strzelina. Przez cały czas związana była z miastem, będąc jego zapleczem gospodarczym. Istniał tu młyn wodny oraz folwark książęcy. Dopiero w drugiej połowie XVIII w. następuje dynamiczny jej rozwój. Wówczas to powstaje tzw. Duży Folwark Królewski, przebudowany zostaje folwark książęcy i powstają inne mniejsze majątki ziemskie. Założone zostają plantacje drzew morwowych (okolice dzisiejszego szpitala i ul. Oleandry), powstaje też szkoła. W XIX w. istnieją już tutaj: cegielnia, młyn napędzany siłą pociągową, gorzelnia i szpital. W połowie XIX w. powstała nowa droga (obecna ul. Strzelna) skracająca niewygodny objazd z Oławy do Strzelina. W roku 1919, w okolicy dawnej plantacji morwowej, zorganizowano filię Dolnośląskiego Doświadczalnego Gospodarstwa Rolnego. W latach 1928-1929 powstaje nowa szkoła, ewangelicka (obecna Szkoła Podstawowa Nr 4). W roku 1930 cała wieś Baumgarten znajduje się już w granicach miasta.

Dominuje tu nadal zabudowa typu wiejskiego z pojedynczymi domami sięgającymi końca XVIII w. W odróżnieniu od zagród prywatnych największym przekształceniom uległy dwa folwarki. Po Małym (róg ulic Lipowej i ks. Franciszka Kutrowskiego) pozostała jedynie pusta przestrzeń z jednym budynkiem - obecnie przedszkole. Znajdująca się obok kolumna jest pozostałością po pomniku z końca XIX w., sławiącym zwycięstwo Prus w wojnie z Francją. Duży Folwark przy ul. Lipowej (budynki byłego POM-u, obecnie Galeria Oławska i inne budynki usługowe i mieszkalne) zachował swoją zabudowę z drugiej połowy XIX w. i z około 1910 r. uzupełnioną współczesnymi budowlami.

Ulicą Lipową dochodzimy do głównej drogi Opole - Wrocław i kierujemy się w prawo, w stronę centrum. Przechodzimy przez most z roku 1830 i dalej skwerem w kierunku widocznego w dali drugiego mostu (10,2 km). Po lewej stronie, dwie ciekawe w formie kamieniczki z końca XIX w. przypominające styl mauretański (ul. Andersa Nr 1 i 2). Z prawej, za drugim mostem, wspomniane w opisie placu Zamkowego, dwa XIX-wieczne domy. Mijamy Plac Zamkowy i wchodzimy w ul. 11 Listopada - po obu jej stronach zabudowa z przełomu XIX i XX w. Dalej, na wysokości kościoła fragment murów obronnych. Przy skrzyżowaniu z ul. Sienkiewicza, okazały budynek sądu wzniesiony w 1908 r. Za parkingiem, w głębi znajdował się młyn zbudowany w 1839 r. Zmodernizowany w latach 50-tych, utracił swą pierwotną funkcję. Początkiem XXI w. został rozebrany. Na wspomnianym wyżej placu funkcjonował jeszcze na początku XX w. cmentarz luterański, przy którym istniał czynny od średniowiecza do roku 1818 Kościół Polski. Po jego rozbiórce w roku 1822, znajdujące się w nim organy przeniesiono do kościoła we wsi Siedlce, a ołtarz umieszczono w zakrystii pobliskiego kościoła parafialnego MBP.

Obok gmachu sądu skręcamy w lewo i po kilkunastu metrach wchodzimy w ul. Karola Miarki, skręcamy w lewo i przez plac Maksymiliana Marii Kolbe, idziemy w stronę widocznego kościoła. Dom nr 1 przy tej ulicy to wybudowane w latach 1832-1833 byłe więzienie. Ulicą K. Miarki wychodzimy na plac Św. M. M. Kolbe, który od strony północnej zamknięty jest bryłą kościoła. Na placu obelisk poświecony jego patronowi oraz księdzu Jerzemu Popiełuszce.

Najwcześniejszy rys historyczny obecnie istniejącego kościoła jest dosyć niejasny, bowiem sami badacze historii Oławy mają trudności, analizując nieliczne kopie i oryginały starych dokumentów, z interpretacją jego lokalizacji i patrocinium, dlatego też ma on charakter tylko hipotetyczny.

Już na początku XIII w. istnieją w Oławie dwa kościoły, co potwierdza dokument z roku 1206, będący umową pomiędzy Henrykiem Brodatym a klasztorem św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Umowa ta mówi, że książę Henryk otrzymał Oławę z dwoma kościołami za odstąpienie Psiego Pola klasztorowi. Wcześniejszy zapis, w bulli papieża Innocentego III z roku 1201, wymienia tylko kościół pod wezwaniem św. Sperata (Świerada) i św. Błażeja.

Kościół jest najstarszą budowlą w mieście. Prawdopodobnie jest to wspomniany wyżej kościół pod wezwaniem św. Błażeja. Przechodząc różne koleje losu był pierwotnie świątynią katolicką, w latach 1534-1699 zborem protestanckim, ponownie katolickim w okresie 1699-1707, by przez następne 238 lat być znowu protestanckim, a od 1945 r. do dziś służy, jako kościół katolicki pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia.

Najstarszą częścią kościoła jest dwuprzęsłowe prezbiterium z XV w., nakryte sklepieniem gwiaździstym wspartym na, pochodzących z około 1300 r., narożnych kolumienkach i przyściennych wspornikach o głowicach ozdobionych dekoracją roślinną. Forma służek i maswerków wschodniego okna prezbiterium wskazuje na to, że ta najstarsza część kościoła powstała w 1 połowie XIII w. - Wzmianka w najstarszej kronice kościelnej, prowadzonej od roku 1584 mówi, że kościół w roku 1587 uległ zniszczeniu aż do chóru, ale już tego samego roku, 1 czerwca położono kamień pod jego odbudowę, która z przerwami trwała do 4 października 1623 r. Wówczas to założono gałkę wieńczącą hełm wieży, w niej znajdowała się puszka zawierająca informacje o historii miasta oraz o cenach na niektóre towary, obowiązujących w tym czasie. Do prezbiterium dobudowano pięcioprzęsłowy korpus o układzie pseudohalowym, przykryty barokowym sklepieniem z lunetami. W zniszczonych częściach kościoła: prezbiterium, wieży i zakrystii dokonano nadbudowy. Całość powiększono o dwie kruchty, które zostały wybudowane w stylu XVII-wiecznego renesansu. W tym samym stylu jest sygnaturka na przedłużeniu ściany szczytowej prezbiterium. Początkowo kościół był konstrukcją z surowej cegły, której ślady zachowały się w dolnych partiach wschodniej części świątyni. Budowla szczególnie ucierpiała w czasie wojny 30-letniej. W roku 1634, czyli zaledwie 11 lat po odbudowie, spłonęły dachy prezbiterium i nawy, spłonęła także górna część wieży. Remont kościoła rozpoczęto w 1643 r. Wieża, pozbawiona hełmu została początkowo zabezpieczona gontem i dopiero w roku 1692 otrzymała dwuprześwitowe zwieńczenie, które przetrwało do XIX w. Gałka, proporzec i krzyż zostały obłożone dukatowym złotem a dach z cynkowej blachy został pomalowany na zielono. W roku 1711 ulepszono organy, a w 1723 r. dach kościoła pokryto ceramiczną dachówką. W roku 1804 przeprowadzono wymianę nadgniłych elementów drewnianych wieży kościoła. W roku 1881 na skutek uderzenia pioruna zniszczeniu uległ barokowy hełm wieży. Nowy hełm, według projektu Adlera, ukończono w sześć lat później. Masywne, ciężkie zwieńczenie, nawiązujące do tradycji gotyckiej, stało się nową charakterystyczną dominantą w panoramie miasta. Wieżę wysoką na 61,8 m wieńczy krzyż, o wysokości 4,8 m i 1,77 m rozpiętości ramion. Kościół był restaurowany w latach 1970-1972.

Obecnie jest to trzynawowa, orientowana budowla o pięcioprzęsłowym korpusie z ciekawym dwuprzęsłowym prezbiterium, które nakrywa sklepienie gwiaździste z XV w. Korpus przykryty jest dachem mansardowym a prezbiterium dachem siodłowym, całość kryta dachówką. W ściany zewnętrzne fary zostały wmurowane kamienne epitafia, a od strony południowej na małym skwerku przykościelnym znajduje się kilka wolnostojących, klasycystycznych nagrobków z XIX w., jako pozostałość po nieistniejącym cmentarzu przykościelnym. Z pierwotnej budowli zachowały się gotyckie wsporniki, zworniki i maswerki okien.

Zwiedzanie świątyni proponujemy rozpocząć od wejścia głównego, znajdującego się w zachodniej ścianie kościoła. Po wejściu doń kierujemy się w lewą nawę, nad którą znajduje się chór. Na pierwszym filarze wmurowana jest płyta nagrobna, zmarłej w roku 1672 Justyny Tilgenau, z widniejącymi na niej kartuszami herbowymi, pokrytymi resztką polichromii. W kruchcie (północnej) zobaczyć można skromne płyty nagrobne i dwa epitafia: jedno renesansowe, wykonane z piaskowca dla rodziny Stosch i drugie barokowe, wykonane dla burmistrza Műllera i jego żony. Na filarach nawy trzy renesansowe, niewielkich rozmiarów płaskorzeźby. Płaskorzeźby te wykonane zostały w kamieniu na początku XVII w. i przedstawiają sceny biblijne: Miedzianego węża, Chrystusa i Marię Magdalenę oraz Zmartwychwstanie. W ołtarzu bocznym znajduje się barokowy obraz Matki Boskiej Pocieszenia, przywieziony z Witkowa Nowego (Archidiecezja Lwowska). Na ścianie tęczowej współczesna polichromia.

W przylegającej do prezbiterium gotyckiej kaplicy pod wieżą, przykrytej sklepieniem krzyżowo-żebrowym, znajdują się barokowe, drewniane, polichromowane rzeźby z XVIII w.: Chrystus Miłosierny i dwaj apostołowie - św. Piotr i św. Paweł - przywiezione z Radziechowa. Nad wejściem do niej wisi renesansowy obraz „Ukrzyżowanie”, namalowany temperą na desce. Obraz ten dawniej znajdował się w nastawie ołtarza głównego. Nad drzwiami do zakrystii alabastrowy relief, będący epitafium księcia Jerzego Ernesta, zmarłego 6 listopada 1598 r., najstarszego syna księcia Joachima Fryderyka. Przedstawia on „Zmartwychwstanie Zmarłych”. Przednie figury są pełne, drugoplanowe stanowią płaskorzeźbę, po bokach znajdują się herby książąt Anhaltu i Brzegu. Obok drzwi do zakrystii znajduje się płyta nagrobna pułkownika szwedzkiego Jana Gunna, zasłużonego w odbudowie miasta po pożarze w 1634 r. Centralną część gotyckiego prezbiterium zajmuje neogotycki ołtarz główny. W nim obraz „Ukrzyżowany” z 1858 r., po bokach barokowe obrazy św. Judy Tadeusza i św. Mikołaja przywiezione z Buczacza - zdradzają one wpływy sztuki bizantyjskiej. Za ołtarzem duże, gotyckie okno z witrażem. W południowej ścianie prezbiterium wmurowana barokowa płyta nagrobna z wyrzeźbioną postacią zmarłej Barbary Hermanin.

W miejscu, gdzie nawa łączy się z prezbiterium umieszczone jest rzeźbione, drewniane, polichromowane epitafium Jerzego Posera. Środkowe pole epitafium przedstawia scenę „Zmartwychwstania Chrystusa”. Ołtarz boczny w prawej nawie pochodzi z około 1836 r. i jest drewniany. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na późnorenesansową ambonę, pochodzącą z okresu przebudowy korpusu nawy. Ambona wykonana jest z drewna, rzeźbiona, pokryta polichromią, posiada liczne uzupełnienia wykonane w XVIII w. Na ścianie nawy obraz św. Antoniego w drewnianej, złoconej ramie, pochodzi z końca XVII w. W ściany południowej kruchty wmurowano całopostaciowe, renesansowe płyty nagrobne. Pięć płyt poświęconych jest rodzinie pastora Bucher i jedna Urszuli Chitner, córce podskarbiego książęcego. Obok wejścia do kruchty umieszczony jest na ścianie obraz św. Maksymiliana Marii Kolbego, oprawiony w niezwykle bogatą, rokokową ramę z drugiej połowy XVIII w. W nawie, w pod chórem, znajduje się epitafium przedstawiające trójkę niemowląt, pod nią płyta z inskrypcją a powyżej personifikacja czasu - Chronos.

W prezbiterium i w nawie głównej umieszczone są barokowe stacje Drogi Krzyżowej, które przywiezione zostały z Buczacza. Barokowy drewniany, osiemnastowieczny prospekt organowy zdobi zachodnią część nawy. Znajdował się tu także, skradziony w roku 1991 obraz, „Mater Dolorosa” z XVII w.

Po zwiedzeniu kościoła kończymy w Rynku naszą wędrówkę po Oławie (11 km)